Kalibratie van sensoren

Wat is kalibratie?

Officieel is kalibratie een term die is overgenomen uit de wapenindustrie. De binnendiameter van de loop van een vuurwapen wordt daarom ook kaliber genoemd. Het komt voort uit het proces van het kalibreren van geschut, ook wel het corrigeren van het geschut op afwijkingen zodat je accuraat een doel kunt raken. Voor het kalibreren van meettoestellen (wat temperatuursensoren zijn) wordt de afwijking van het meettoestel vastgesteld door deze te vergelijken met een referentie. De afwijking wordt vastgesteld in een correctietabel. Tegenwoordig worden de correctiewaarden vaak digitaal verrekend met de gemeten waarden waardoor een nauwkeurig resultaat verkregen wordt.

Als je het meettoestel kunt afstellen zodat je het resultaat kunt beïnvloeden noemt men dat geen kalibratie maar een justering.

Als de kalibratie van het meettoestel bij wet verplicht is noem je dat een ijking. Dat betekent dus dat kalibratie van temperatuursensoren niet bij wet is verplicht.

Eisen en richtlijnen van kalibratie

Er worden vaak eisen gesteld aan een kalibratie. Vaak wordt gevraagd om een temperatuursensor op meerdere ranges (temperaturen) naar aantoonbaar herleidbare waarden te kalibreren. Dit kan alleen worden uitgevoerd door geaccrediteerde kalibratie-instellingen. De door deze partijen gebruikte laboratoria zijn vaak gecertificeerd volgens ISO 17025 en beschikken over een kalibratie accreditatie welke door de Raad voor Accreditatie (RvA) wordt verstrekt. Op de website van de RvA kun je ook de scope van deze partijen inzien. Het vereist voor deze kalibratie instellingen soms enorme investeringen om aan alle eisen te voldoen, daarom zijn de kosten voor dit soort kalibraties vaak vrij fors. Gezien de forse prijsverschillen in de markt voor de kalibratie van temperatuursensoren is het raadzaam om je altijd goed te verdiepen in de werkwijze van je leverancier. Een goede partner op het gebied van temperatuurbewaking geeft jou als gebruiker altijd de keuze over hoe en door wie jouw temperatuursensoren gekalibreerd worden. Laat je daarbij niet gek maken door consultancy partijen die bij toeval zelf ook kalibratie aanbieden.

Het kalibreren van temperatuursensoren is dus niet bij wet verplicht. Er zijn zeker voor het gebruik van temperatuursensoren in een farmaceutische omgeving wel richtlijnen welke gevolgd moeten worden. Vanuit alle beschreven richtlijnen van de WHO of de GDP/GMP zijn de volgende punten vrijwel overal van kracht:

• Kalibreer periodiek.
• Houdt de kalibratiecertificaten altijd beschikbaar.
• Stel vast dat de kalibratiemethode geschikt is voor jou.
• Het kalibratiecertificaat bevat: serienummers van de sensoren, de gemeten waarden, de vastgestelde afwijking en de meetonzekerheid.

De kalibratiecertificaten zijn bij moderne systemen vaak online in het portaal beschikbaar. Ook vind je daar in de meeste gevallen ook de kalibratiehistorie terug.

Het kalibreren over meerdere punten, of over een bepaald meetbereik van een temperatuursensoren wordt eigenlijk nergens gevraagd. Dit lijkt meer iets te zijn wat in de markt geroepen wordt maar in veel gevallen niet noodzakelijk is. Als je een sensor gebruikt in een ruimte of een object waar zeer grote temperatuursverloop plaats kan vinden dan kan het raadzaam zijn om de afwijking van de sensor vast te stellen over een groter meetbereik. Als een sensor gebruikt wordt in een ambient of geconditioneerde ruimte zal de temperatuur binnen het object veel minder schommelen en is de afwijking van een goede sensor binnen de die range minimaal. Je kunt daarom in veel van deze gevallen prima uit de voeten met een zogenoemde 1-punts kalibratie, welke eenvoudig en goedkoper is uit te voeren. Check daarom altijd goed welke eisen of richtlijnen op jouw gebruik van toepassing zijn.

1-punts kalibratie

Zoals eerder genoemd kun je in veel gevallen prima af met een 1-punts kalibratie. De afwijking van een sensor die jij in gebruik hebt, wordt vergeleken met een referentiesensor welke volgens RvA standaarden over een grotere range is gekalibreerd. Alle noodzakelijke vergelijken en berekeningen worden evengoed gemaakt, ware het niet dat dit alleen op de “werktemperatuur” van jouw sensor wordt uitgevoerd. Ook hiervan ontvang je dan alle informatie en certificaten die nodig zijn tegen een fractie van de kosten. Zeker bij moderne temperatuurbewaking en kwalitatieve sensoren is dit mogelijk. Veelal maken deze oplossingen gebruik van digitale opnemers (sensoren) en wijken deze zeer minimaal af. Let wel op dat sommige fabrikanten zogenaamde batch certificaten uitreiken, dit is niets anders dan een schrijven waarin de standaardafwijking die de producten van de opnemers meegeeft. Dit wordt vaak verkocht als een sensor met standaard af-fabriek kalibratie maar dat is een marketingtruc en geen echte kalibratie. Vaak kun je dat zien omdat de berekeningen, meetonzekerheid en de onnauwkeurigheid ontbreken op het “certificaat”. Vaak zijn dan ook alle vastgestelde afwijkingen lage en afgeronde getallen.

Andere sensoren kalibreren

Uiteraard kan elke sensor in een geschikt laboratorium gekalibreerd worden. Het is wel zo dat andere parameters dan temperatuur vaak een stuk duurder zijn om te kalibreren. De tooling die nodig is om bijvoorbeeld PT-100, druk of CO-sensoren te kalibreren zijn veel duurder zijn om aan te schaffen. Daarnaast moet deze apparatuur ook gekalibreerd worden en zijn deze ook onderdeel van de accreditatie proces van de kalibratie-instelling. Houd er ook rekening mee dat het off-site kalibreren van sensoren betekent dat je de sensoren moet opsturen, je hebt op dat moment dan geen beschikking over je temperatuurbewaking. Vraag dus aan je leverancier wat de mogelijkheden zijn om dataverlies te voorkomen.

Onze tips en adviezen omtrent kalibraties

Over kalibraties doen veel verschillende verhalen de ronde. Wij hebben middels dit blog geprobeerd op een pragmatische manier uit te leggen hoe het in grove lijnen werkt. Zie hieronder onze tips en aandachtspunten voor kalibraties:

• Kalibratie is niet bij wet verplicht
• Kalibreer periodiek, jij mag zelf de periode bepalen!
• Aan welke kalibratie eisen wil of moet je voldoen?
• Continuïteit van je temperatuurbewaking bij off-site kalibratie.
• 1-punts of kalibratie op meerdere punten/ranges?
• Controleer goed of de leverancier voldoet aan de eisen of jou wensen.
• Waak voor marketingverhalen, zo voorkom je verassingen.

Heb je vragen naar aanleiding van dit blog neem dan contact met ons op. Wil je geen blog missen? Schrijf je dan in op onze nieuwsbrief en ontvang een bericht als er een nieuw blog beschikbaar is.

In ons volgende blog gaan we in op de temperatuurstudies ook wel mapping genoemd. Na het lezen van dat blog ben jij helemaal op de hoogte omtrent dit onderwerp.